Soft skills zijn onze persoonlijke eigenschappen en vaardigheden. We noemen ze ‘zacht’, omdat ze wel merkbaar, maar voor de buitenwereld moeilijker meetbaar zijn. Het gaat bijvoorbeeld om je temperament, je sociale vaardigheden, organisatievermogen en interpersoonlijke communicatie. Daarbij kan ook je emotionele intelligentie, ofwel je EQ een rol spelen. Hard skills staan voor vakinhoudelijke, functionele, of vaktechnische vaardigheden die je nodig hebt om een bepaalde baan of taak uit te voeren. Bijvoorbeeld: lassen, programmeren, of een adviesrapport kunnen schrijven. Je leert ze vooral tijdens een opleiding, cursus of ‘on the job’ van een ervaren collega. Deze ‘harde’ kwaliteiten zijn zichtbaar en meetbaar en hangen daarom meer samen met je capaciteiten, of IQ. In het onderwijs wordt in vergelijking met vroeger meer aandacht gegeven aan soft skills. Studenten voeren veel opdrachten en onderzoeken in groepsverband uit, waarbij er een flink beroep wordt gedaan op soft skills als jezelf presenteren, een standpunt verdedigen en feedback geven en ontvangen.
Ik ontmoet regelmatig medewerkers die ontevreden zijn over hun eigen optreden tijdens de interactie met collega’s, klanten en leidinggevenden. Wie zijn soft skills ontwikkelt en stilstaat bij zijn persoonlijke valkuilen, durft daarna doortastender op te treden en vaker op zijn eigen oordeel af te gaan.
De soft skill ‘persoonlijk leiderschap’ staat niet gelijk aan assertiviteit. Bij de laatste reageer je sterk op je omgeving, sta je in de ‘reactieve modus’, terwijl persoonlijk leiderschap vanuit jezelf komt. Het stelt je in staat om onafhankelijk en met zelfvertrouwen onderhandelingen en gesprekken te voeren.
Persoonlijk leiderschap gaat over zelfbewustzijn; weten waarvoor jij staat, waardoor je bijvoorbeeld de durf ontwikkelt om jezelf krachtig te presenteren. Om te staan voor je visie en overtuigingen. Het is geen kunstje, want daar prikken mensen gauw doorheen. Je voelt of iemands presentatie authentiek en krachtig, of gemaakt en onzeker is.
Het gaat ook om de durf om zelfstandig taken op te pakken die ertoe doen. En vice versa: het is de kwaliteit om ‘nee’ te zeggen tegen een opdracht waar je niet achter staat. Persoonlijk leiderschap brengt zelfbewustzijn mee om tegen de stroom in te gaan als de situatie daarom vraagt.
In het verleden heb ik zelf zo’n situatie meegemaakt. Ik kwam lijnrecht tegenover mijn leidinggevende te staan, rond een ontslagsituatie van één van de medewerkers van mijn toenmalige afdeling. Ik was het daarmee niet eens, ging ervoor liggen, omdat de aangevoerde redenen in mijn ogen onjuist en daarmee de intenties niet zuiver waren. Die situatie voelde op dat moment weliswaar onaangenaam, maar de kwestie raakte zodanig mijn waarden, opvattingen en integriteit, dat ik wilde blijven staan voor mijn zaak, ongeacht de consequenties. Lang verhaal kort: de kwestie werd na bewijsvoering van mijn kant ingetrokken: men had te snel conclusies getrokken. En juist die autonomie om voor mijn zaak te blijven staan is achteraf heel sterk gewaardeerd!
Dit was een persoonlijke ervaring, maar er zijn ook heel andere situaties waarin persoonlijk leiderschap en autonomie een belangrijke rol spelen. Bijvoorbeeld in commerciële functies. Juist daar treden autonomie en authenticiteit op de voorgrond. Je krijgt pas een connectie en je gaat pas in zee met een verkoper wanneer je merkt dat hij in zichzelf en in zijn organisatie gelooft.
Een ander voorbeeld komt uit mijn vroegere baan als HR-manager. Best lang geleden, want ik ben al 15 jaar ondernemer, maar nog altijd actueel. Een eind twintiger gaf aan dat hij toe was aan een leidinggevende functie. Hij had veel inhoudelijke opleidingen gedaan en wist precies aan te geven welke vakinhoudelijke cursussen hij nog nodig had om zijn leidinggevende ambities te realiseren. We hebben toen een open gesprek gevoerd over hemzelf en over leiderschap. En over de vraag waarom hij dan nog niet in de kijker was gekomen. Naar mijn mening was hij inhoudelijk prima onderlegd. Ik heb hem geadviseerd om juist aan zijn persoonlijk leiderschap te werken: weet wie je bent en waar je voor staat; leer eerst leiding te geven aan jezelf, voordat je leiding gaat geven aan anderen. Anders zou je zomaar een speelbal kunnen worden van anderen. En dat maakt niemand gelukkig.
Veerkracht en wendbaarheid zijn de soft skills van deze tijd! Hoe ga je om met wisselende omstandigheden? Ben je in staat om je koers te verleggen wanneer de situatie daar om vraagt? Bij dit soort vragen moet ik altijd denken aan een bokser die tijdens een gevecht moet incasseren. Om een knock-out te voorkomen moet hij zijn tactiek aanpassen. Ronde na ronde is hij steeds beter in staat om de stoten van zijn tegenstander te ontwijken en te pareren. En ronde na ronde ontdekt hij de kracht en de zwakke plekken van zijn tegenstander, waardoor hij daarvan gebruik kan maken. Uiteindelijk doet zijn aanpassingsvermogen het gevecht kantelen.
Net als de bokser reflecteert een wendbare, veerkrachtige medewerker voortdurend op zijn handelen. En dat is belangrijker dan ooit! Vele organisaties krijgen te maken met tegenvallers vanwege de coronacrisis. Dat vraagt om schakelen, anticiperen en reageren, ontwikkelen en veranderen. Organisaties kunnen dat niet vanzelf. Ze bestaan uit mensen en een organisatie is veerkrachtig en wendbaar, als de mensen die er werken dat zijn. Zakelijk maak ik zelf ook voortdurend de balans op in deze plotselinge crisis. Hoe staan we ervoor, hoe gaan we optimaal met de huidige situatie om; welke kansen liggen er; welke nieuwe initiatieven kunnen we ontplooien? Sommige diensten hebben we inmiddels afgeschaald of aangepast, terwijl er andere bij zijn gekomen. Ook dat is een voorbeeld van wendbaarheid, veerkracht en aanpassingsvermogen. Natuurlijk past niet elke medewerker zich even snel aan. De een heeft van nature meer veerkracht dan de ander. Voor teams is het zaak om (vooral) bij tegenslag met elkaar in contact te zijn. Om te brainstormen over verschillende opties, om samen kansen te ontwaren, om van elkaar te leren en met elkaar nieuwe wegen te ontdekken en te bewandelen. Zoals Darwin al schreef: het zijn niet de sterksten die overleven, maar degenen die zich het beste aan veranderende omstandigheden kunnen aanpassen. En die omstandigheden zijn nu veranderlijker dan ooit.
Deze soft skill draait om verantwoordelijkheid nemen. Je ervan bewust zijn dat je een deel van het geheel bent en daarom een bijdrage moet leveren aan het resultaat van dat geheel. Omgaan met je werk, met projecten en met deadlines, alsof het jouw eigen onderneming is. Proactiviteit, afspreken en aanspreken wanneer je doorhebt dat er iets mis dreigt te lopen.
Voor een team komt eigenaarschap ook om de hoek kijken. Gezamenlijk werk je immers aan bepaalde targets en doelen. Teamleden hebben eigenaarschap voor deeltaken, de teamleden samen hebben eigenaarschap voor het totaalresultaat. Doordat jongere generaties tijdens hun studie al veel op projectmatige basis werken en opdrachten uitvoeren, zijn zij vaak al meer op het nemen van eigenaarschap voorbereid. Dat zie je terug in de praktijk, waarin jongeren sneller verantwoordelijkheid wensen en nemen. Dat raakt overigens een ander vraagstuk: de druk op de combinatie ‘werk & privé’ neemt bij deze jonge, ambitieuze en veeleisende medewerkers wel toe. Wat we vroeger een midlife crisis noemden bij een veertiger is nu de burn-out van een twintiger of dertiger. Ik zie dat de balans tussen inspanning en ontspanning bij deze jonge generatie onder druk staat. Wij helpen hen dan vaak om te reflecteren, gerichter keuzes te maken en vragen te helpen onderzoeken: van wie moet ik dit allemaal? Waarom leg ik mezelf zulke strenge eisen op? Hoe kan ik weer eigenaarschap over mijn eigen leven, loopbaan en keuzes krijgen en met meer plezier tot prestaties komen?
Eigenaarschap gaat dus niet over ‘moeten’ maar over ‘willen’. Zelf de regie nemen; de baas zijn over je eigen situatie; zelfsturing nemen binnen de taken en rollen die jou zijn toebedeeld; medeverantwoordelijkheid en actie nemen over jouw bijdrage aan het gezamenlijke resultaat. En zelf actie nemen als gebeurtenissen of omstandigheden ten koste gaan van het werk, het resultaat, het plezier of van jezelf.
Hierboven hebben we een aantal belangrijke soft skills besproken. Heb je vragen naar aanleiding van deze blog? Schroom dan niet contact op te nemen. Jij bent de baas over je eigen vragen!